Column

Pepe the frog, het ok-teken en Poe's wet: wat je moet weten over Nieuw Rechtse troltechnieken

Trollen sluipen overal de politieke mainstream binnen. Trump retweet hun memes, mainstream kranten reproduceren lulz en de ondervoorzitter van jong N-VA probeert tevergeefs trol en N-VA politicus te zijn. Alles over de politieke trol-strategie.

Ico Maly

Published date

11/05/2017 - 14:28

Copyright

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

Read time

7 minutes

Vorige maand ontstond heisa over twee Alt-Right journalisten die een foto van zichzelf tweetten. Op die foto maakten ze het ok-teken in The White House Press Room. Media zoals The Independent lazen dit teken als een eenduidig symbool van de Alt-Right. Binnen de Alt-Right brak een golf aan tweets en posts los die deze categorisering aangrepen om aan te tonen dat de ‘liberals’ gek aan het worden zijn. Ze beschouwen alles als racistisch. The Independent werd er vervolgens van beschuldigd 'Fake news' te brengen. Ziehier hoe Alt-Right trollen hun slag thuis haalden.

Back to top

Pepe the frog en de volksrepubliek van Kekistan

Woorden en tekens hebben geen vaststaande betekenissen. Ze verwerven betekenissen in bepaalde contextualization universes. Een vredelievend symbool, kan in een bepaalde context dus net de tegenovergestelde betekenis verwerven. Het bekendste symbool van de Alt-Right - Pepe the frog – startte zijn leven in 2005 als een ‘hippiekikker’ in de webstrip Boy’s Club. Later werd hij het gezicht van vele memes geproduceerd in de /9K/board van 4chan. Pepe werd zo populair dat hij deel werd van de mainstream, of in 4chan lingo, hij werd overgenomen door ‘de normies’. En dat was een probleem.

Pepe was immers net een embleem van de 4chan-cultuur. Een van de meeste fundamentele waarden van die cultuur is het geloof dat het internet absoluut vrij moet zijn. Alles kan, alles mag en letterlijk niemand mag zich mengen met die vrijheid. Die cultuur kwam vroeger al tot uiting in verschillende acties van dat ander 4chan kind: Anonymous. De directe aanleiding om de Scientology-kerk aan te vallen vond Anonymous in hun pogingen om het YouTube-filmpje met de getuigenis van Tom Cruise offline te halen.

Pepe is een ironisering van het Tumblr-linkse discours en emblematisch voor de identiteit van de 4chan trol

Pepe the frog moet ook in deze context begrepen worden. Pepe The Frog, KeK en Kekistan zijn het antwoord van 4chan op wat zij identificeren als 'de politieke correctheid' van links. Ze viseren daarbij een specifieke vorm van 'links' die Nagle (2017: 68-85) benoemt als 'Tumblr links'. Niet het materialistisch, maar het identitair links. Centraal in dit linkse discours staat het recht op identiteit, religie en cultuur. De trollen van 4chan eigenen zich dit discours toe. Ze pretenderen volgelingen te zijn van de mythische Egyptische God Kek (die wordt verbeeld als een kikker). Als onderdanen van Kekistan zijn ze onderdrukt omdat de absolute vrijheid van meningsuiting niet meer bestaat. Zij - trollen - worden van message boards gegooid, ze worden veroordeeld door de normies en de 'lamestream'. Pepe is dus een ironisering van het Tumblr-linkse discours en zo ook emblematisch voor de identiteit van de 4chan trol.

Ondanks verwoedde pogingen binnen het /9K/board, slaagden ze er niet in om Pepe opnieuw onpopulair te maken. Het was een ander 4chan board, het beruchte politiek incorrecte board /pol/ dat er in slaagde om Pepe terug toe te eigenen door de kikker te linken met neo-nazisme en de Alt-Right. En uiteindelijk door van Trump een Pepe-the-frog te maken. Trump kreeg immers de wind van voren door zijn weinig subtiele uitspraken. Hij was duidelijk kek en werd gekroond tot 'daddy' of 'the emporer' van Kekistan.

Back to top

Poe's wet, Trump en jong N-VA in Vlaanderen

Dergelijke verschuiving in het gebruik en betekenis van een teken, is wat we kunnen omschrijven als een proces van entextualisering (Silverstein & Urban, 1996: 1; Blommaert, 2005:47; Maly, 2016). Een teken wordt uit zijn initiële context losgetrokken (de webstrip Boy’s club) en geplaatst in nieuwe contexten (4chan) waar het nieuwe betekenis(sen) verwerft. De toe-eigening van dergelijke symbolen proberen te begrijpen als het ‘lanceren van fake symbolen’ of het verwijzen naar de initiële betekenis, mist de relevantie van deze trol-acties. Naargelang wie het gebruikt in welke context kunnen woorden of zelfs dingen nieuwe betekenissen verwerven. Voor de /9k/ trollen is Pepe een drager om de politieke correctheid aan te klagen of om louter te trollen voor de 'lulz'. Voor de /pol/-trollen, en de The Daily Stormer trollen is diezelfde meme een manier om neonazisme te normaliseren.

Dergelijk proces van entextualisering schept politieke opportuniteiten, en dat hebben de Alt-Right trollen goed begrepen. Het creëert namelijk strategische ambivalentie. Op het internet staat dit gekend als Poe's wet. Die geeft aan dat op het internet het zeer moeilijk is om uit te maken of iets 'echt extremistisch is' dan wel 'ironisch is bedoeld' als de auteur niet expliciet aangeeft wat zijn of haar intenties zijn (Phillips & Milner, 2017). Die ambivalentie schept de mogelijkheid om de radicale betekenis van je (taal)daad te ontkennen wanneer je er op wordt aangesproken. Afhankelijk van wie je toehoorders zijn, produceer je met 1 taaldaad, verschillende betekenissen. De ingewijden begrijpen dat je ‘één van hen bent’, dat je ‘in hun naam spreekt of handelt’. De outsiders, als ze de radicale betekenis al herkennen, kan je tevreden stellen met het feit dat je enkel de oorspronkelijke betekenis op het oog had.

Toen Trump een meme retweette van 4chan-er en Trump – fan @codyave maakte hij aan de leden van het /pol/-board en het /9k/ board duidelijk dat hij één van hen was. Wat op zijn beurt leidde tot een golf van enthousiasme en steun binnen zowel de libertijnse als de Alt-Right ‘4chan’-trollen over de bewuste tweet. De reacties van de mainstream pers en de Hillary-campagne maakten dat enthousiasme enkel maar groter. 'De losers van 4chan' hadden opeens een centrale positie in het politieke strijdgewoel van de machtigste natie van de wereld. De toekomstige president erkende hun bestaan. Trump maakte op zijn beurt gebruik van de strategische ambivalentie die de meme met zich meebrengt: hij claimde van niets te weten. En Pepe? Die was weer waar hij hoorde als mascotte van 4chan.

Sindsdien wordt Pepe, net zoals het label Anonymous destijds, wereldwijd opgepikt door trollen, hackers en de rechterzijde voor eigen lokaal gebruik. Echter de Alt-Right betekenis van Pepe is tegenwoordig zo verspreid dat politici niet meer wegkomen met 'ironie' of 'ik wist van niets'. Al helemaal niet wanneer de politicus en de Pepe-postende trol één persoon zijn.

Het is op dit punt dat Vlaanderen de politieke incompetentie zag van Dylan Vandersnickt, de ondervoorzitter van jong N-VA (Nieuw Vlaamse Alliantie). Doordat Vandersnickt openlijk uitkwam de auteur te zijn van de bovenstaande meme, werd het N-VA discours ontdaan van zijn eufemismen. Voor een partij wiens handelsmerk het is een zeer radicaal discours te verbergen in een eufemistische democratische verpakking (Maly, 2012), was dit als N-VA politicus een onuitlegbaar gegeven. De meme communiceerde extreemrechtse ranzigheid waardoor zijn discours over open grenzen en migranten als seksuele roofdieren niet meer pakte. Er was ook niets ironisch aan het verhaal van Vandersnickt. Hij meende het: meer migranten, meer verkrachtingen. Bovendien kon Vandersnickt zich helemaal niet beroepen op het feit dat hij zich niet bewust was van de oorspronkelijke betekenis en de context van de Pepe-meme. Een mediastormpje was gestart en Vandersnickt verloor zijn positie als jong N-VA-politicus. De vorm en de geschiedenis van de meme waren hier de verzwarende omstandigheid. De focus an sich, is immers niet nieuw in N-VA kringen. Zo tweette staatssecretaris en partijgenoot Theo Francken al over de gebeurtenissen in Keulen. In die tweet zoomt ook hij in op het feit dat de daders van de verkrachtingen asielzoekers zijn, maar zonder veel erg. De verpakking van zijn boodschap was immers 'feitelijk'.

Back to top

The Alt-Right, trollen voor 'the lulz' en 'fake news'

Ziehier de trol-strategie van de Alt-Right. Eigen een symbool toe (Pepe, ok-sign, een glas melk, ...). Laat dit symbool circuleren op sociale media, maak selfies en zorg dat het viraal gaat. Eenmaal ‘de liberals’ het oppikken wordt de betekenis ontkend en geframed van het bewijs dat de criticasters doorslaan: zij missen de ironie of de oorspronkelijke betekenis. Zij zijn dan ook de ware dragers van 'fake news'. Het ok-teken doorloopt hetzelfde traject. Men lanceert zelf het idee dat het ok-sign een index is voor de 'Alt-Right'. Eenmaal de liberale pers erover begint te berichten kan de 'lulz' starten.

Trolcultuur is één drager van politieke strijd in de 21ste eeuw. Ambivalentie maakt het wezen uit van deze internet-cultuur. Die klassieke uiting van trol-cultuur wordt door de Alt-Right trollen telkens voorzien van een neo-nazistische twist. De Alt-Right trollen zijn als het ware parasieten binnen de bredere 4chan-beweging. Ze maken gebruik van Poe's wet om hun racistische en antifeministische agenda te lanceren en de aanval in te zetten op alle liberals en cuckservatives (mainstream conservatieven).De meme en de selfie worden zo niet alleen dragers van een discours, ze zorgen er ook voor dat het discours én de beweging erachter worden genormaliseerd en de criticasters ongeloofwaardig worden. Dat mechanisme werkt uitermate goed in de online wereld, waar niet enkel de 4chan trollen en de Alt-Right media de ontkenning op zich nemen, maar ook allerhande influencers, red-pillers, micro-media en vloggers dat discours uitdragen.

Wat dus begint als een puberale trol, zet een hele machine aan actoren aan het werk die uiteindelijk de Alt-Right bekend maakt, en de kritiek erop belachelijk. De oude regel om nooit de trollen te voeden blijft gelden. Reactie is de basis van het succes van het Alt-right trollen leger. Een klassieke Catch22 situatie is opgezet: niet reageren betekent dat ze ongestraft propaganda kunnen voeren. Wel reageren geeft hen extra kracht en bekendheid.

Back to top